Hội đồng Bảo tàng Quốc tế (International Council of Museums - viết tắt là ICOM), được thành lập năm 1946 theo sáng kiến của nhà hoạt động bảo tàng nổi tiếng người Mỹ Chauncey J.Hamlin (1881-1963), nguyên là Chủ tịch Hiệp hội Bảo tàng Mỹ và là Chủ tịch đầu tiên của Hội đồng Bảo tàng Quốc tế (1946 - 1953). Trụ sở của Hội đồng Bảo tàng Quốc tế (ICOM) đặt tại Thủ đô Paris, nước Pháp.
Hội đồng Bảo tàng Quốc tế là tổ chức phi chính phủ với mục tiêu thúc đẩy sự phát triển khoa học bảo tàng và những vấn đề liên quan đến công tác quản lý và hoạt động bảo tàng; tạo điều kiện cho các bảo tàng và những người làm công tác bảo tàng trên thế giới trao đổi và hợp tác nghề nghiệp; đào tạo nguồn nhân lực và phổ biến kiến thức, nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tàng; bảo tồn di sản văn hoá và đấu tranh chống buôn bán trái phép tài sản văn hoá… ICOM cũng là cơ quan tư vấn của UNESCO và giúp đỡ tổ chức này thực hiện các chương trình về lĩnh vực bảo tàng.
Tại Hội nghị toàn thể của Hội đồng Bảo tàng Quốc tế lần thứ 12, họp vào tháng 5 năm 1977, tại thành phố Lê-nin-grát (nay là thành phố Xanh Pê-téc-bua) của Liên bang Nga, theo sáng kiến của của nước chủ nhà, Hội nghị đã quyết định lấy ngày 18-5 hằng năm là "Ngày Quốc tế Bảo tàng” (International Museum Day - viết tắt là IMD). Ngày Quốc tế Bảo tàng hằng năm được tổ chức với phương châm: “Bảo tàng là một phương tiện quan trọng của giao lưu văn hóa, làm giàu nền văn hóa và phát triển hợp tác lẫn nhau, hiểu biết và hòa bình giữa các dân tộc và nâng cao nhận thức của công chúng về vai trò của bảo tàng trong sự phát triển của xã hội”. Nhằm không ngừng đa dạng hoá, nâng cao chất lượng và hiệu quả các hoạt động bảo tàng, từ năm 1992, ICOM quyết định mỗi năm chọn một chủ đề cụ thể cho Ngày Quốc tế Bảo tàng để các bảo tàng trên thế giới cùng nhau hành động.
Có thể nói, từ khi ra đời đến nay, ICOM ngày càng có sức lan toả rộng lớn, nhận được sự hưởng ứng tham gia của cộng đồng bảo tàng trên toàn thế giới. Hiện nay, ICOM có trên 30.000 thành viên là tổ chức và cá nhân tại 137 quốc gia và vùng lãnh thổ, có 117 Uỷ ban quốc gia và 31 Ủy ban quốc tế, liên minh với 07 tổ chức khu vực và liên kết với 17 tổ chức quốc tế. Việt Nam gia nhập Hội đồng Bảo tàng quốc tế từ năm 2002 và đã thành lập “Hội đồng Bảo tàng Việt Nam” (ICOM Việt Nam). Với sự kiện Việt Nam tham gia Hội đồng Bảo tàng Quốc tế là bước tiến mới của hệ thống bảo tàng Việt Nam, phù hợp với xu thế hội nhập của đất nước trong thời kỳ đổi mới, đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá và hiện đại hoá, tạo điều kiện thuận lợi cho hệ thống bảo tàng Việt Nam hoà nhập với bảo tàng thế giới, là môi trường để Việt Nam học tập, nâng cao hiểu biết, chia sẻ kinh nghiệm hoạt động bảo tàng với các nước; đồng thời với tư cách là thành viên của Hội đồng Bảo tàng Quốc tế, hệ thống bảo tàng Việt Nam từng bước có những đóng góp thiết thực vào hoạt động của tổ chức quốc tế này.
Kỷ niệm 48 năm Ngày quốc tế Bảo tàng, Hội đồng bảo tàng quốc tế định hướng các hoạt động của các bảo tàng tập trung nhấn mạnh ba mục tiêu phát triển bền vững: Bảo tàng hỗ trợ nền kinh tế địa phương bằng cách tạo ra cơ hội việc làm và cung cấp các chương trình giáo dục giúp trao quyền cho cộng đồng; thúc đẩy sự sáng tạo và áp dụng những tiến bộ công nghệ, các bảo tàng thúc đẩy sự đổi mới và nâng cao khả năng tiếp cận; bảo tàng đóng góp vào sự phát triển đô thị bền vững bằng cách hoạt động như trung tâm văn hóa thúc đẩy sự hòa nhập, khả năng phục hồi và bảo tồn di sản với 4 mục tiêu cụ thể:
1. Thiết lập quan hệ hợp tác với các trường học, hiệp hội, thư viện, các bảo tàng khác và các tổ chức văn hóa để quảng bá sự kiện và củng cố mối liên kết với các tổ chức có chung mục tiêu.
2. Vận động cho vai trò của của bảo tàng trong xã hội, giúp các cơ quan địa phương, khu vực và quốc gia hiểu được ý nghĩa của các hoạt động của bảo bảo tàng đối với công chúng.
3. Chia sẻ thông tin về ngày Quốc tế bảo tàng thông qua cộng đồng địa phương, mạng xã hội và trang Web của đơn vị.
4. Tăng cường sự hiện diện quốc tế bằng cách đăng tải thông tin về sự kiện Ngày Quốc tế bảo tàng của đơn vị bạn trên bản đồ tương tác, giúp đỡ mở rộng phạm vi tiếp cận và lan tỏa thông tin trong mạng lưới toàn cầu.
Hội đồng Bảo tàng Quốc tế (ICOM) cũng định hướng một số nội dung cho hoạt động của bảo tàng nhân dịp Ngày Quốc tế bảo tàng 2025, cụ thể:
► Tổ chức các Hội thảo khoa học tương tác, giới thiệu bộ sưu tập của bảo tàng, khuyến khích học tập và khám phá thực tiễn.
► Tạo điều kiện cho các dự án nghệ thuật mang tính hợp tác, lấy cảm hứng từ các chủ đề nghiên cứu, thu hút sự tham gia sáng tạo của khách tham quan, học sinh, sinh viên.
► Mời các diễn giả, học giả hoặc chuyên gia đến thuyết trình về các chủ đề liên quan đến trưng bày của bảo tàng, thúc đẩy các cuộc thảo luận học thuật.
► Cung cấp các Tour tham quan có hướng dẫn tập trung vào khía cạnh giáo dục của trưng bày, giúp khách tham quan hiểu rõ hơn về các nghiên cứu sau bộ sưu tập bảo tàng.
► Tổ chức các Tour đặc biệt đưa khách tham quan vào hậu trường, giúp họ có cái nhìn sâu hơn về công tác nghiên cứu và bảo tồn của bảo tàng.
►Trưng bày các dự án nghiên cứu đang diễn ra hoặc mới nhất thông qua trưng bày, áp phích hoặc trình bày đa phương tiện, nhấn mạnh cam kết của bảo tàng trong việc nâng cao tri thức.
► Phát triển các trưng bày đặc biệt có tính tương tác, thu hút khách tham quan tham gia vào các hoạt động giáo dục hoặc thí nghiệm liên quan đến chủ đề của bảo tàng.
► Tạo ra các trò chơi hoặc câu đố kiểm tra kiến thức của khách tham quan về bộ sưu tập của bảo tàng, mang lại trải nghiệm vui vẻ, mang tính giáo dục. Ra mắt các tài nguyên trực tuyến, hội thảo Web hoặc Tour ảo phục vụ khách tham quan toàn cầu. Khuyến khích ứng dụng cộng nghệ kỹ thuật số để phục vụ hoạt động bảo tàng và bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa.
► Tổ chức các cuộc hội thảo với các nhà nghiên cứu, nhà giáo dục và chuyên gia bảo tàng về các chủ đề liên quan đến sứ mệnh và bộ sưu tập của bảo tàng.
► Hợp tác với các trường học, Đại học và nhóm cộng đồng địa phương để mở rộng các hoạt động giáo dục và sáng kiến nghiên cứu ra ngoài phạm vi bảo tàng.
► Tổ chức các buổi gặp gỡ để khách tham quan có cơ hội gặp gỡ các nhà nghiên cứu, đặt câu hỏi và tìm hiểu về công việc phía sau hậu trường của bảo tàng.
► Phát triển các trưng bày tạm thời tập trung vào các chủ đề nghiên cứu cụ thể, giúp khám phá và diễn giải chuyên sâu về những vấn đề liên quan.
► Thiết lập mối quan hệ hợp tác với các tổ chức giáo dục để tổ chức các sự kiện, dự án hoặc sáng kiến chung phù hợp với Ngày Quốc tế bảo tàng.
► Sử dụng các nền tảng mạng xã hội để chia sẻ nội dung giáo dục, điểm nổi bật và tương tác với khán giả rộng hơn trên môi trường trực tuyến.
Trên cơ sở các mục tiêu định hướng của ICOM, Cục Di sản Văn hóa Việt Nam cũng định hướng hoạt động của các bảo tàng trong hệ thống Bảo tàng Việt Nam tập trung khai thác hoạt động trưng bày, giáo dục di sản văn hóa và truyền thông của bảo tàng, thực hiện các hoạt động tuyên truyền, trưng bày, giáo dục truyền thống và kỷ niệm các ngày lế lớn, sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước trong năm 2025 bằng các hoạt động cụ thể:
► Nghiên cứu, đổi mới hoạt động xây dựng nội dung trưng bày theo xu hướng hiện đại.
► Ứng dụng công nghệ số và chuyển đổi số trong hoạt động bảo tàng, khuyến khích ứng dụng thuyết minh đa phương tiện giúp bảo tàng tạo ra trải nghiệm tương tác, hấp dẫn hơn cho khách tham quan. Sử dụng công nghệ số để tạo ra trưng bày ảo, cải thiện trải nghiệm tham quan trực tuyến và khả năng tiếp cận của công chúng đến các bộ sưu tập.
► Hợp tác quốc tế thông qua các chương trình trao đổi, hợp tác với các bảo tàng và tổ chức quốc tế để học hỏi kinh nghiệm và nâng cao chất lượng hoạt động.
► Hợp tác trong nghiên cứu, trưng bày và phát huy giá trị di sản văn hóa giữa các bảo tàng công lập và bảo tàng ngoài công lập; hợp tác giữa các bảo tàng và các đơn vị, cơ quan nghiên cứu khác.
► Hợp tác tìm kiếm các nguồn hỗ trợ nguồn lực từ cộng đồng tình nguyện viên của bảo tàng, cán bộ đã làm tại bảo tàng và các chuyên gia chuyên ngành liên quan; nguồn lực hỗ trợ tài chính hợp pháp phục vụ hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa tại bảo tàng và các nguồn lực hỗ trợ hợp pháp khác.
►Truyền thông trên các phương tiện truyền thông đại chúng, truyền thông mạng xã hội và hợp tác với các cơ quan báo chí, truyền hình.