Nam Định vốn được mệnh danh là "đất trăm nghề" với nhiều làng nghề thủ công truyền thống từ xa xưa đã nổi tiếng khắp vùng Sơn Nam Hạ. Mỗi làng nghề đều chứa đựng những nét tinh hoa văn hóa đậm đà bản sắc của cha ông còn lưu truyền đến ngày nay.
1. Độc đáo làng nghề
2. Gìn giữ tinh hoa văn hóa làng nghề
Làng nghề được ví như một bảo tàng, nơi lưu giữ, tổng hợp các sản phẩm thủ công độc đáo, tinh xảo và đặc sắc văn hóa. Những năm qua, để gìn giữ tinh hoa văn hóa làng nghề, các địa phương trong tỉnh đặc biệt coi trọng, tập trung đầu tư cho công tác trùng tu, tôn tạo, phục dựng các công trình kiến trúc, hoạt động văn hóa - tín ngưỡng dân gian trong khu vực làng nghề. Những nét đẹp văn hóa làng nghềnhư di tích, lễhội, phong tục, tín ngưỡng thờ tổ nghề, mối quan hệ của người dân làng nghề, bí quyết và kỹ thuật truyền nghề... luôn được quan tâm bảo tồn, phát triển. Đến bất cứ địa phương nào trong tỉnh, chúng ta đều bắt gặp những di tích thờ các ông tổ nghề và các lễ hội tôn vinh nghề truyền thống. Làng nghề La Xuyên hiện còn bảo tồn nhiều di tích lịch sử - văn hóa gắn liền với nghề truyền thống của làng. Tiêu biểu là ngôi đình làng thờ tổ nghềLão La đại thần Ninh Hữu Hưng. Không chỉ giúp triều đình dẹp loạn 12 sứ quân, ông còn truyền dạy nghề chạm khắc gỗ, khảm trai cho dân các làng Ninh Xá, La Ngạn, Khả Lũ, Trịnh Khiết, được dân 4 làng suy tôn là thành hoàng. Tại đình làng La Xuyên vẫn còn lưu giữ nhiều hiện vật thể hiện tinh túy, tài năng của nghệ nhân xưa: những mảng hoa văn trang trí chạm khắc hình cá, rồng, hoa lá trên các mái hiên, trên các bộ kèo bộ cột, ba bức cửa võng, bát biểu, kiệu thất cống… Trong lễ hội đình làng, bên cạnh các trò chơi dân gian còn duy trì việc tổ chức lễ “Hiến xảo” hay còn gọi là lễ “Dâng đồ khéo” (dâng các sản phẩm tinh, khéo lên các vị tổ nghề), vừa bày tỏ lòng biết ơn tổ nghề, vừa thể hiện nét tài hoa của người dân làng nghề. Còn tại làng nghề đúc đồng Tống Xá, đền thờ Đức Thánh Tổ đã nhiều lần được trùng tu và nâng cấp. Các đồ thờ bên trong đền đều là những sản phẩm bằng đồng do người dân làng nghề dâng cúng. Dân làng Tống Xá có tục lấy lửa vào đêm 30 Tết, tục thi tay nghề, thi tài trong dịp lễ hội… Đối với giới sành chơi cây trong cả nước, mấy ai không biết tiếng làng hoa cây cảnh Vị Khê, xã Điền Xá. Từ thời vua Lý Huệ Tông năm 1211, quan Phụ chính Thái úy Tô Trung Tự quê ở Hưng Hà, Thái Bình đã đưa nghề trồng hoa cây cảnh về dạy dân mở mang nghề nghiệp, kiếm kế sinh nhai. Các cụ trong làng kể rằng: Hàng trăm năm trước, mỗi mùa xuân ở kinh đô nhà vua thường mở hội thi cây cảnh. Người dân Vị Khê chẳng quản đường sá xa xôi, cơm nắm cơm đùm, chọn những cây đẹp, cây quý mang ra dự thi, nhiều năm chiếm được giải cao, được vua ban thưởng lụa điều. Tri ân ông tổ nghề đã mang đến cuộc sống ấm no, hạnh phúc và ngày càng phát triển, nhiều năm qua, nhân dân Vị Khê đã khôi phục lễ hội truyền thống hoa cây cảnh đầu xuân, nhân dịp giỗ tổ làng nghề. Lễ hội diễn ra từ ngày 12-16 tháng Giêng. Ngoài việc tổ chức tế lễ, rước, các trò chơi dân gian, lễ hội còn trưng bày và thi hoa, cây cảnh, thu hút nhiều cá nhân, doanh nhân, nghệ nhân, các tổ chức sinh vật cảnh trong và ngoài tỉnh tham gia. Đây là dịp để tuyên truyền quảng bá rộng rãi làng nghề, đồng thời là cơ hội trao đổi, học tập kinh nghiệm để không ngừng nâng cao trình độ nghề nghiệp và chất lượng sản phẩm làng nghề.
Trong thời kỳ đổi mới hôm nay, trước tốc độ phát triển mạnh mẽ về kinh tế, xã hội và công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá, việc giữ gìn, phát huy các giá trị văn hoá của các làng nghề đã góp phần quan trọng vào việc giữ gìn và phát huy giá trị bản sắc văn hoá dân tộc.Lam Hồng