Trong bài báo “Có thể làm gì cho nền giáo dục quốc dân”, V.I. Lê nin đã nói: “Niềm hãnh diện và tự hào của thư viện công cộng không phải ở chỗ nó có bao nhiêu cuốn sách quý, có bao nhiêu bộ sách xuất bản hồi thế kỷ XVI hay có bao nhiêu tác phẩm viết tay từ hồi thế kỷ X mà là ở chỗ sách được chuyển đọc trong nhân dân rộng rãi đến mức nào, đã thu hút được bao nhiêu bạn đọc mới, mọi việc hỏi mượn sách được giải quyết nhanh hay chậm, có bao nhiêu sách cho mượn về nhà đọc, có bao nhiêu trẻ em được thu hút vào việc đọc sách và sử dụng thư viện…”.

Nhận thức rõ điều đó, trong những năm qua, Thư viện tỉnh Nam Định đã tích cực triển khai các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động, thu hút bạn đọc đến thư viện. Bên cạnh đó, với tinh thần nỗ lực không ngừng, Thư viện tỉnh Nam Định đã chủ động xây dựng kế hoạch, tăng cường phục vụ bạn đọc ngoài thư viện nhằm khai thác triệt để nguồn lực sẵn có, thúc đẩy việc tiếp cận thông tin, tri thức phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu, giải trí của mọi tầng lớp nhân dân trên địa bàn tỉnh.

Một trong những biện pháp được thư viện tỉnh chú trọng thực hiện là đưa sách báo luân chuyển tới phục vụ tại hệ thống thư viện/phòng đọc sách cơ sở, trường học, đồn biên phòng, các điểm Bưu điện Văn hóa xã, các trung tâm sinh hoạt văn hóa cộng đồng… Đây là phương thức cung cấp thông tin văn hóa hữu hiệu, tiết kiệm, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội hiện nay. Việc làm này không chỉ tận dụng tối đa nguồn lực của thư viện trong tổ chức phục vụ cộng đồng, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn tài liệu, mà còn góp phần tạo cho người dân thói quen đọc, hình thành và phát triển văn hóa đọc, tiến tới xây dựng một xã hội đọc sách.

Đến nay, thư viện tỉnh Nam Định đã đưa sách luân chuyển xuống phục vụ tại 20 điểm trường trên địa bàn tỉnh với bình quân 500 bản/điểm, và 187/187 điểm Bưu điện Văn hóa xã theo chương trình phối hợp công tác của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Sở Thông tin và Truyền thông về việc tăng cường tổ chức hoạt động phục vụ sách, báo tại các điểm Bưu điện Văn hóa xã trên địa bàn tỉnh Nam Định với bình quân 200 bản sách/điểm.

Tại các điểm Bưu điện Văn hóa xã, nguồn tài liệu luân chuyển thường xuyên của thư viện tỉnh đã và đang đóng vai trò chủ đạo trong hoạt động tổ chức phục vụ đọc sách báo, tạo sự bình đẳng trong việc hưởng thụ thông tin của người dân vùng nông thôn và khu vực trung tâm; góp phần nâng cao trình độ dân trí; đưa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước nhanh chóng kịp thời đi vào cuộc sống; những kinh nghiệm sản xuất, những tiến bộ khoa học được ứng dụng, thúc đẩy lao động sản xuất phát triển.

Với hệ thống thư viện trường học, nguồn sách luân chuyển đã làm phong phú thêm vốn tài liệu của thư viện trường, phục vụ thiết thực cho việc giảng dạy - học tập, mở rộng và nâng cao hiểu biết của giáo viên và học sinh. Một số trường đã thực hiện việc mượn - đổi sách luân chuyển theo định kỳ đều đặn và sử dụng hiệu quả nguồn tài liệu luân chuyển của thư viện tỉnh: Trường Trung học cơ sở thị trấn Cổ Lễ, Trường Trung học cơ sở Trực Nội (huyện Trực Ninh), Trường Tiểu học Hải Giang, Tiểu học A Hải Đường (huyện Hải Hậu), Trường Cao đẳng nghề Nam Định… Ở trường Trung học cơ sở Trực Định, huyện Trực Ninh, sách luân chuyển của Thư viện tỉnh đã được đưa đến tận các lớp học của các em.

Để đảm bảo tính hiệu quả và bền vững của công tác luân chuyển, thư viện tỉnh Nam Định đã tích cực xây dựng kho sách luân chuyển từ nhiều nguồn: sách chương trình mục tiêu quốc gia, sách hỗ trợ của Thư viện Quốc gia, các nhà xuất bản, sách trao đổi, biếu tặng… để bổ sung trung bình từ 1.000 đến 2.000 bản sách/năm. Đến nay kho luân chuyển của thư viện tỉnh Nam Định đã có 24.000 bản sách, với đầy đủ các môn ngành tri thức và đảm bảo cơ cấu hợp lý.

Bên cạnh việc đưa sách báo xuống hệ thống thư viện, phòng đọc cơ sở, Thư viện tỉnh Nam Định còn triển khai các buổi phục vụ lưu động nhằm nâng cao hơn nữa năng lực hoạt động, tận dụng tối đa nguồn lực thông tin - tư liệu, chủ động tìm kiếm, khai thác tốt lực lượng bạn đọc tiềm năng; từ đó phát huy tốt vai trò của thư viện trong thực hiện nhiệm vụ truyền bá thông tin - tri thức đến cộng đồng.

Các buổi phục vụ lưu động thường được tổ chức nhân các sự kiện văn hóa, kinh tế, chính trị của địa phương (Đại hội Đảng bộ tỉnh, Hội Báo xuân, Ngày sách Việt Nam tỉnh Nam Định…). Bên cạnh không gian đọc sách miễn phí, Thư viện tỉnh luôn kết hợp trưng bày, triển lãm sách báo theo chuyên đề (Chủ quyền Biển đảo Việt Nam, Vang vọng Hào khí Đông A, Nam Định đất học đất văn…). Hoạt động này đã giúp thư viện quảng bá tích cực về nguồn lực, hình ảnh của mình; đồng thời góp phần tôn vinh giá trị của sách, khẳng định vai trò, vị trí, tầm quan trọng của sách trong đời sống; tạo mối quan tâm của đông đảo công chúng tới sách và văn hóa đọc. Không những thế, nhờ bám sát và phục vụ kịp thời các nhiệm vụ chính trị - xã hội của đất nước, của địa phương và của ngành, lan tỏa những hiệu ứng xã hội tích cực, hoạt động này đã được lãnh đạo các cấp, các ngành ghi nhận và đánh giá cao.

Tháng 4/2018, Thư viện tỉnh Nam Định đã tiếp nhận xe ô tô thư viện lưu động đa phương tiện từ dự án “Ánh sáng tri thức” của Vụ Thư viện (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), nhờ đó, có thể chủ động đẩy mạnh các hoạt động phục vụ ngoài thư viện.

Xe ô tô thư viện lưu động giống như một phòng đọc sách thu nhỏ (bao gồm đầy đủ: giá sách, ghế ngồi, 4.500 cuốn sách các loại…) với phương thức vận hành khá linh hoạt. Không chỉ dành riêng cho việc đọc sách, xe thư viện còn được trang bị hệ thống máy tính kết nối mạng Internet, máy chiếu, phần mềm chuyên dụng… để thực hiện các hoạt động thông tin - tuyên truyền, chiếu phim lưu động…; đồng thời, cũng tạo điều kiện cho người dân vùng nông thôn có thể tiếp cận, tìm hiểu, sử dụng các tiện ích công nghệ mới. Nhờ đó, phương thức phục vụ của thư viện được đổi mới, đa dạng, lôi cuốn, hấp dẫn bạn đọc hơn.

Ngay sau khi tiếp nhận xe từ dự án, Thư viện tỉnh Nam Định đã nhanh chóng triển khai phục vụ trong “Ngày hội sách của em” tại Trường Trung học cơ sở Trần Đăng Ninh - thành phố Nam Định. Xe thư viện lưu động cũng được đưa tới Cung văn hóa Thiếu nhi phục vụ nhu cầu học tập, vui chơi - giải trí, rèn luyện kỹ năng của đông đảo thiếu nhi thành phố trong dịp hè. Với rất nhiều hoạt động thiết thực: Đọc sách tự chọn, cấp thẻ bạn đọc, hướng dẫn sử dụng thư viện, hướng dẫn truy cập internet, giới thiệu những cuốn sách hay, viết cảm nhận của các em về sách… những buổi phục vụ lưu động này đã giúp các em có những trải nghiệm mới mẻ về việc đọc và về thư viện. Việc đưa các em đến gần hơn với sách, với hoạt động thư viện là việc làm thiết thực giúp khơi dậy nhu cầu - niềm ham thích đọc; rèn cho các em kỹ năng tìm kiếm - sử dụng thông tin, góp phần xây dựng nền tảng vững chắc cho thế hệ đọc tương lai.

Thời gian tới, với xe ô tô thư viện đa phương tiện, hoạt động phục vụ bạn đọc ngoài thư viện sẽ được triển khai rộng khắp nhằm tăng cường cơ hội tiếp cận vốn tài liệu, sử dụng dịch vụ và sản phẩm thư viện cho người dân không có điều kiện đến thư viện. Chương trình phục vụ lưu động cũng đặc biệt quan tâm tới đối tượng bạn đọc đặc biệt: Người cao tuổi, người khuyết tật, người đang bị tạm giam hoặc thụ án trong các nhà tù…

Trong bối cảnh hiện nay, khi sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin - truyền thông đặt ra cho sách và thư viện rất nhiều thách thức, thì việc chủ động, tích cực tăng cường công tác phục vụ bạn đọc ngoài thư viện theo phương châm “đưa sách đi tìm người” của Thư viện tỉnh Nam Định là một trong những việc làm đúng đắn, kịp thời và cần thiết, thể hiện bản lĩnh cũng như khả năng thích ứng của thư viện trước những yêu cầu mới. Đó là hướng đi tất yếu, cần được nhân rộng trong thực hiện xây dựng, phát triển văn hóa đọc sâu rộng trong cộng đồng.

Tống Hạnh