Đạo Công giáo trên địa bàn tỉnh bao gồm trọn vẹn giáo phận Bùi Chu và 1 phần giáo phận Hà Nội. Theo số liệu thống kê năm 2021, toàn tỉnh có 172 nhà thờ xứ, 492 nhà thờ họ; trên 47 vạn giáo dân (chiếm 25% dân số toàn tỉnh); có Toà Giám mục Bùi Chu và Đại chủng viện Đức Mẹ vô nhiễm Bùi Chu. Đạo Công giáo tại Nam Định phát triển mạnh mẽ thể hiện trên nhiều lĩnh vực khác nhau trong đó nổi bật nhất là hệ thống các nhà thờ Công giáo với phong cách kiến trúc độc đáo góp phần làm phong phú thêm sự đa dạng của văn hóa tôn giáo cũng như kiến trúc tôn giáo tại Việt Nam. Một số nhà thờ có kiến trúc đẹp, độc đáo như nhà thờ Chính tòa Bùi Chu (xã xuân Ngọc, huyện Xuân Trường), Đền Thánh Đức Mẹ Mân Côi Ninh Cường (thị trấn Ninh Cường, huyện Trực Ninh), Vương cung Thánh đường Phú Nhai (xã Xuân Phương, huyện Xuân Trường), Đền Thánh Hưng Nghĩa (xã Hải Hưng, huyện Hải Hậu), Đền Thánh Kiên Lao (xã Xuân Tiến, huyện Xuân Trường)…

Đền Thánh Hưng Nghĩa - Ảnh: VTV

Bên cạnh những nhà thờ mang kiến trúc phương Tây mà khi đặt chân đến du khách có cảm giác lạc bước giữa trời Âu, tại Nam Định còn có rất nhiều nhà thờ gìn giữ kiến trúc phương Đông với loại hình kiến trúc nhà thờ mang đậm phong cách phương Đông và kiến trúc nhà thờ có sự kết hợp Đông Tây. Các nhà thờ thường được xây dựng ở trung tâm quần thể dân cư, có khuôn viên rộng rãi, tầm nhìn đẹp, tạo thành điểm nhấn kiến trúc và góp phần làm đẹp cảnh quan khu vực. Không gian nhà thờ vừa hiện đại, vừa cổ kính và đều có một điểm chung là cây Thánh giá được đặt ở nơi cao nhất của nhà thờ như một bảo chứng Thiên Chúa đang hiện diện tại đó.

Những nhà thờ mang đậm phong cách kiến trúc Đông phương thường chịu ảnh hưởng của lối kiến trúc đình làng. Người Công giáo đã kế thừa những đặc điểm kiến trúc truyền thống để xây dựng những nhà thờ nhìn bên ngoài giống một ngôi đình nhưng bên trong là một thánh đường Công giáo. Điều này tạo sự gần gũi cho giáo dân khi bước vào nhà thờ. Tiêu biểu cho những thánh đường mang phong cách kiến trúc Đông phương là nhà thờ Giáp Nam (xã Hải Phương, huyện Hải Hậu), nhà thờ Trung Lao (xã Trung Đông, huyện Trực Ninh), nhà thờ Thôn Đông (xã Xuân Phương, huyện Xuân Trường)…

Nhà thờ Đông Cường - Ảnh: Huyền Nhu

Hệ thống các nhà thờ mang phong cách kiến trúc Đông Tây thể hiện một nét đặc sắc riêng biệt của các nhà thờ Công giáo tại Việt Nam nói chung và Nam Định nói riêng. Thân nhà thờ mang phong cách kiến trúc của một ngôi đình với những cấu kiện kiến trúc truyền thống của người Việt nhưng tháp ở cuối nhà thờ được xây dựng theo phong cách kiến trúc phương Tây với những ngọn tháp cao vút thể hiện tư tưởng thần học của Công giáo. Các nhà thờ điển hình cho phong cách kiến trúc này là: Đền thánh Ninh Cường, nhà thờ Bùi Chu,…

Ngoài những giá trị độc đáo về kiến trúc, hệ thống nhà thờ tại Nam Định còn mang những giá trị về mỹ thuật nơi lưu giữ những tác phẩm nghệ thuật như những bức tranh vẽ, tranh kính về Chúa Ba ngôi, Đức Mẹ, các Thánh…Các tác phẩm mỹ thuật đó vừa mang giá trị về thẩm mỹ vừa mang giá trị về thần học trong đức tin Công giáo. Trong khi cử hành các nghi lễ, giáo dân được chiêm ngưỡng dung nhan của Thiên Chúa qua những tác phẩm mỹ thuật tại nhà thờ. Có thể thấy sự đóng góp của mỹ thuật Công giáo đã làm phong phú, đa dạng hơn cho nền mỹ thuật dân tộc.

Nhà thờ Xương Điền - Ảnh: Hương Nhu

Bên cạnh những giá trị về kiến trúc, mỹ thuật, các nhà thờ Công giáo Nam Định còn mang những giá trị về biểu tượng. Hệ thống biểu tượng được thể hiện qua những tác phẩm điêu khắc, mỹ thuật mang nét đẹp của văn hóa phương Đông và phương Tây như: những kiểu Thánh giá và Thánh giá chịu nạn, Thiên Chúa, Chúa Giêsu, Đức Maria Đồng Trinh, các Thánh, động vật, những loài cây…Chính những biểu tượng này đã làm cho những ngôi thánh đường trở nên thiêng liêng và diễn tả một cách cụ thể nhất về đức tin của người Công giáo, giúp cho mọi người cảm thấy Thiên Chúa gần gũi hơn.

Với những giá trị trên, hệ thống nhà thờ Công giáo tại Nam Định xứng đáng là những di sản văn hóa tôn giáo cần phải bảo tồn và phát huy một cách tốt nhất, góp phần tạo điều kiện cho sự phát triển du lịch tâm linh tham quan, tìm hiểu về miền đất là “kinh đô” của các nhà thờ Công giáo tại Việt Nam. Đây là những công trình kiến trúc mang giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật, kiến trúc đặc sắc và là điểm du lịch lý tưởng cho những ai yêu thích tìm hiểu về Công giáo. Tuy nhiên, hiện nay, những điểm du lịch hấp dẫn này chưa được nhiều đơn vị kinh doanh dịch vụ lữ hành quan tâm khai thác, hình thành các sản phẩm du lịch tham quan độc đáo, thu hút khách du lịch.

Cuộc rước - Ảnh: Đinh Hữu Tuyền

Sẽ là không trọn vẹn nếu những chương trình du lịch về Nam Định thiếu một phần hồn cốt của mảnh đất là nơi đầu tiên ở Việt Nam đạo Công giáo được truyền bá, là nơi lưu giữ, bảo tồn những giá trị văn hóa của đạo Công giáo. Thông qua chương trình tham quan về nhà thờ Công giáo du khách có thể tìm hiểu sự giao lưu văn hóa Đông Tây, hiểu thêm về những đặc trưng kiến trúc của nhà thờ, những giá trị văn hóa tốt đẹp của Đạo Công giáo. Chính vì vậy, để góp phần phát huy giá trị của hệ thống nhà thờ Công giáo tại Nam Định trong phát triển du lịch, trước hết cần định hướng xây dựng các chương trình du lịch tham quan nhà thờ.

Chương trình du lịch tổng hợp là sự kết hợp các điểm tham quan tiêu biểu của Nam Định như: Đền Trần- Chùa Tháp, chùa Keo Hành Thiện, khu lưu niệm Cố Tổng Bí thư Trường Chinh, chùa Cổ Lễ, bảo tàng tỉnh Nam Định, bảo tàng Đồng Quê, cầu Ngói, chùa Lương, Vườn quốc gia Xuân Thủy…tham quan các làng nghề truyền thống như: làng nghề cây cảnh Vị Khê (xã Điền Xá, huyện Nam Trực), làng nghề làm muối ven biển Hải Lý, Hải Hòa…và tham quan một số nhà thờ với kiến trúc đẹp, độc đáo.

Bên cạnh chương trình du lịch tổng hợp, du khách đến Nam Định có thể trải nghiệm chương trình tham quan theo chuyên đề nhà thờ Công giáo. Chương trình dành cho du khách đặc biệt yêu thích tìm hiểu chuyên sâu về văn hóa Công giáo Việt Nam, sự phát triển đạo Công giáo tại Nam Định và hệ thống nhà thờ tại đây. Du khách cũng có cơ hội khám phá vẻ đẹp của các thánh đường thông qua chương trình du lịch chụp ảnh kết nối các nhà thờ đẹp nhất tại mảnh đất giàu truyền thống văn hóa này. Để đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của du khách cần có sự linh hoạt, sáng tạo và đa dạng trong quá trình xây dựng các chương trình du lịch, trong đó có sự kết hợp giữa các điểm du lịch truyền thống và những điểm du lịch mới như các nhà thờ Công giáo.

Lễ chiều - Ảnh: Lê Lời Nhạc

Để chương trình du lịch hấp dẫn và để lại ấn tượng sâu sắc đối với khách du lịch, một yếu tố quan trọng là định hướng thuyết minh cho hướng dẫn viên. Hướng dẫn viên chính là cầu nối, người trao truyền giá trị văn hóa đến du khách. Chương trình du lịch nhà thờ Công giáo là một trong những chương trình du lịch theo chuyên đề vậy nên cần hướng dẫn viên có kiến thức chuyên sâu về đối tượng hướng dẫn tham quan đặc biệt này. Để du khách có thể hiểu được giá trị của nhà thờ Công giáo tại Nam Định một cách đầy đủ, hướng dẫn viên cần phải đảm bảo giới thiệu những nội dung cơ bản như: lịch sử đạo Công giáo Thế giới; quá trình truyền bá Công giáo vào Việt Nam; giá trị văn hóa của đạo Công giáo ở Việt Nam nói chung và ở Nam Định nói riêng; các phong cách kiến trúc nhà thờ Công giáo.

Ngoài ra, một phần đặc biệt quan trọng hướng dẫn viên cần quan tâm đó là kết cấu nhà thờ Công giáo và hệ thống biểu tượng trong kết cấu của nhà thờ. Nhìn tổng thể mặt bằng kiến trúc từ trên xuống của các ngôi nhà thờ giống như một cây thánh giá, được chia thành các hạng mục kiến trúc với từng chức năng khác nhau. Ngoài những giá trị về công năng sử dụng những hạng mục kiến trúc này còn hàm chứa những giá trị về biểu tượng, giáo lý, giáo luật, thần học trong văn hóa Công giáo. Chỉ khi hiểu được những nội dung trên, hướng dẫn viên mới có thể truyền tải được giá trị văn hóa, tôn giáo, nghệ thuật của nhà thờ đến với du khách.

Hoàng hôn Hải Lý - Ảnh: Bùi Quốc Sỹ

Thêm vào đó, cần đẩy mạnh công tác xúc tiến, quảng bá các chương trình du lịch kết nối các điểm tham quan nhà thờ hấp dẫn, chú trọng chuyển đổi số du lịch và truyền thông, marketing trực tuyến trên các nền tảng số, các mạng xã hội góp phần phát huy giá trị của hệ thống nhà thờ Công giáo tại Nam Định.

Đến với Nam Định, đứng trước một thánh đường, du khách sẽ có cảm giác như đang đứng trước một tòa lâu đài cổ kính, nguy nga, tráng lệ với những chi tiết tinh xảo, đẹp mắt, một số nhà thờ đẹp kì vĩ tới mức gần như siêu thực. Hãy đến và trải nghiệm nét văn hóa của Nam Định - xứ sở của những nhà thờ đẹp nhất Việt Nam.

Phòng QLDL